Wysokie temperatury to nie tylko problem dla ludzi. Gdy słupek rtęci rośnie, w kurnikach robi się niebezpiecznie. Stres cieplny u brojlerów to zjawisko, które może w krótkim czasie pogorszyć zdrowie zwierząt, zahamować ich wzrost, a nawet prowadzić do śmierci. Dla hodowców oznacza to straty, które trudno odrobić. A z roku na rok ekstremalne upały stają się coraz powszechniejsze. Czy da się temu zapobiec?
Czym właściwie jest stres cieplny u brojlerów?
Stres cieplny to stan fizjologiczny, w którym organizm ptaka nie potrafi skutecznie pozbywać się nadmiaru ciepła. Brojlery, pozbawione gruczołów potowych, chłodzą się głównie przez dyszenie i zwiększoną wentylację worków powietrznych. To jednak mechanizmy mało wydajne, szczególnie gdy temperatura w kurniku przekracza 30°C, a wilgotność jest wysoka.
Zwierzęta zaczynają dyszeć, ograniczają ruch, przestają jeść. Ich metabolizm zwalnia, by zredukować produkcję ciepła wewnętrznego. W skrajnych przypadkach dochodzi do przegrzania, zaburzeń krążenia i padnięć. Nawet jeśli ptak przeżyje falę upałów, to jego wydajność produkcyjna drastycznie spada. Efekty odczuwalne są długo po tym, jak temperatura wróci do normy.
Jakie są skutki stresu cieplnego w produkcji brojlerów?
Straty mogą być ogromne. Przede wszystkim spada tempo przyrostu masy ciała. Ptaki mniej jedzą, przez co ich wzrost zostaje zahamowany. Obniża się również konwersja paszy – czyli ilość paszy potrzebna do przyrostu jednego kilograma masy. To oznacza wyższe koszty żywienia przy niższym zysku.
Dodatkowo, stres cieplny wpływa na odporność ptaków. Układ immunologiczny przestaje działać sprawnie, przez co zwiększa się podatność na infekcje, zwłaszcza układu oddechowego. Zdarzają się też problemy z jakością tuszek – więcej wad poubojowych, wyższy odsetek braków, mniejsza jakość mięsa.
Nie bez znaczenia jest też wpływ na dobrostan. Brojlery cierpią, a ich zachowanie ulega zmianie – więcej leżą, są ospałe, mniej aktywne. Z perspektywy etycznej i konsumenckiej to poważny problem.
Czynniki ryzyka – kiedy stres cieplny jest najbardziej niebezpieczny?
Ryzyko wystąpienia stresu cieplnego zależy od kilku czynników. Najważniejsze to:
- Temperatura i wilgotność – im wyższe, tym trudniej ptakom się schłodzić.
- Gęstość obsady – zbyt duża liczba ptaków w jednym kurniku zwiększa temperaturę i utrudnia wentylację.
- Wentylacja i izolacja budynku – nieefektywny system wentylacyjny może pogłębiać problem, zamiast go łagodzić.
- Wiek ptaków – starsze brojlery są bardziej podatne na stres cieplny niż młodsze.
Sytuacja komplikuje się dodatkowo w tzw. okresie końcowym tuczu. Ptaki są wtedy największe, a ich zapotrzebowanie na tlen i zdolność oddawania ciepła osiągają granice wydolności. Nawet krótka ekspozycja na zbyt wysoką temperaturę może skończyć się tragicznie.
Jak chronić brojlery przed stresem cieplnym?
Prewencja to podstawa. Najważniejsze działania to:
- Zapewnienie odpowiedniej wentylacji – nowoczesne systemy mechaniczne, kurtyny, wymuszony obieg powietrza.
- Zraszanie i chłodzenie – systemy zamgławiające lub pad cooling mogą skutecznie obniżyć temperaturę.
- Zarządzanie żywieniem – karmienie w chłodniejszych porach dnia, dodatek elektrolitów i witamin (np. C, E) wspierających organizm w walce z upałem.
- Redukcja obsady w upalne dni – niższe zagęszczenie pozwala lepiej kontrolować mikroklimat.
Warto też inwestować w monitoring warunków mikroklimatycznych – czujniki temperatury i wilgotności oraz automatyka reagująca na zmiany w czasie rzeczywistym to dziś standard w nowoczesnej hodowli.
Wnioski
Stres cieplny u brojlerów to nie sezonowa niedogodność, ale poważne zagrożenie dla opłacalności produkcji i dobrostanu zwierząt. W dobie zmian klimatycznych, kiedy fale upałów są coraz częstsze i intensywniejsze, hodowcy muszą być o krok przed problemem. Tylko wtedy możliwe jest utrzymanie wysokiej jakości produkcji, bez strat finansowych i etycznych dylematów.
Nie wystarczy otworzyć drzwi kurnika i liczyć na wiatr. Nowoczesna hodowla wymaga planowania, technologii i refleksji nad tym, jak zmieniający się klimat wpływa na zwierzęta, od których tak wiele zależy.